Gençlerde Manik Belirtiler ile Ekran Süresi Bağlantısı Hakkında Dikkat Çekici Bir Araştırma
Gençlerde manik belirtilerin artmasıyla, sosyal medya, video oyunları ve mesajlaşmanın bu belirtilere katkıda bulunabileceğini gösteren bir araştırma, hedefe yönelik zihinsel sağlık müdahalelerinin gerekliliğini vurguluyor.
Son zamanlarda Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology dergisinde yayımlanan bir çalışma, erken ergenlik döneminde aşırı ekran süresi ile manik belirtiler arasındaki ilişkiyi incelemektedir.
Ekran süresi manik ataklara mı sebep oluyor?
Mevcut tahminlere göre, ABD’deki ortalam gençlerin günde sekiz saatten fazlasını ekran başında geçirdiği belirtiliyor. Bu, COVID-19 salgını öncesine kıyasla neredeyse iki kat artış anlamına geliyor. Gençlerde artan ekran süresi, zihinsel sağlık sorunlarında bir artışla birlikte gelmiş olup, Amerikalı gençlerin yaklaşık %29’u şu anda zihinsel sağlık sorunları yaşıyor.
Ancak, ergenlik döneminde manik belirtiler ile ekran süresi arasındaki ilişki henüz net değil. Manik belirtiler, yüksek enerji hissi, coşkulu ya da sinirli ruh hali, aşırı özgüven, az uyuma ihtiyacı, kolayca dikkat dağılması, dürtüsel davranışlar, düşüncelerin hızlı ya da konudan konuya atlaması, inatçı davranışlar ve keyifli aktivitelere aşırı düşkünlük gibi durumları içerir.
Bipolar-spektrum bozukluğu (BSD), genellikle ergenlik döneminde başlar ve manik ve hipomanik ataklar temel alınarak teşhis edilir. BSD’nin erken başlaması, kötü prognozlarla ve artmış semptom şiddetiyle ilişkilidir.
BSD’nin muhtemelen aktivite veya hedef başarısına odaklanan fikirlere karşı aşırı duyarlılıkla başladığı düşünülmektedir. Sonuç olarak, etkilenen birey, ödülleri arama konusunda aşırı motivasyonlu hale gelir.
Problemli ekran kullanımı (PSU), bağımlılık ve anormal ödül hassasiyetiyle benzer bir sunumla ilişkilidir. PSU’nin kötü uyku ile ilişkilendirilmesi, BSD’yi tetikleyen vücut ritimlerinin bozulmasının rolünü gösterebilir. Tersine, manik belirtiler, ergenlik döneminde artan ekran kullanımına katkıda bulunabilir.
Önceki çalışmalar, bağımlı telefon kullanımı olan yetişkinlerin bipolar bozukluk riski taşıma olasılığının daha yüksek olduğunu bildirmiştir. Bununla birlikte, ergenlik döneminde BSD ile ekran kullanımı arasındaki ilişkiyi belirlemek için ek araştırmalar yapılması gerekmektedir.
Çalışma Hakkında
Bu çalışmada, araştırmacılar, ergenlik döneminde ekran süresi ile manik belirtiler arasındaki ilişkiyi ve bağımlılık, çatışma, geri dönüş ve çekilme ile karakterize edilen problemli kullanımın bu ilişkiye katkıda bulunup bulunmadığını belirlemeyi amaçladılar.
Veriler, 10 ila 11 yaşları arasındaki 9,243 katılımcıdan oluşan Adolescent Brain Cognitive Development Study’den elde edildi. İlk yıl yapılan kendi kendine raporlanan anketlerle altı farklı ekran kullanım türü değerlendirildi; bunlar televizyon, video oyunları, mesajlaşma, video izleme, video sohbet ve sosyal medyayı içeriyordu.
Çalışma Bulguları
Analiz, bir yıl sonra artan ekran süresi ile manik belirtiler arasında bir ilişki tespit etti. Bu ilişki, genel ekran süresi ile sosyal medya, videolar, mesajlaşma ve video oyunları için gözlemlendi. Mesajlaşma ve sosyal medya, en güçlü şekilde manik belirtilerle ilişkilendirildi; hatta karıştırıcı faktörler ayarlandıktan sonra bile bu ilişki devam etti.
Problemli sosyal medya kullanımı, manik belirtiler için artan riskin %48’ini açıklarken, video oyunu kullanımı bu riskin %58’ini medyana getiriyor. İkinci yılda uyku süresi, manik belirtiler riskinin %9’unu oluşturuyor.
Potansiyel Mekanizmalar
Anında tatmin ve kullanıcı eylemine cevap verme, özellikle sosyal medya ve video oyunları kullanımında karakteristik özelliklerdir. Sosyal medya ve video oyunları platformları, kullanımlarını güçlendirmek için tasarlanmıştır; bu nedenle bu programlarla etkileşim, beyinde dopamin salınımına neden olur. Manik ataklar, yüksek dopamin seviyeleri ile ilişkilidir, bu da olası bir ortak mekanizmayı gösterir.
Uyku yoksunluğu ve düzensiz uyku alışkanlıkları, manik belirtileri kötüleştirebilir ve zaten aktive edilmiş ödül devrelerini aşırı uyararak bu belirtileri şiddetlendirebilir.
Ergenlerin Zihinsel İyi Olması İçin Çıkarımlar
Çalışma bulguları, ergen kullanıcılar arasında ekran etkileşimini sınırlamanın, BSD başlangıcını öngören manik belirtileri önleyebileceğini göstermektedir. Alternatif olarak, erken manik belirtilerin tespiti, ikincil önlemlerden fayda sağlayacak bireylerin hedeflenmesine yardımcı olabilir.
Bu çalışma, genç ergenlerde sağlıksız alışkanlıkları önlemek ve direnci teşvik etmek için hedefe yönelik müdahalelerin gerekliliğini vurgular. Örneğin, bir önceki bir çalışma, sınıf okulu dijital okuryazarlık programlarının, ekran süresinde azalmayla birlikte birçok sağlıklı davranış değişikliğine yol açtığını bildirmiştir.
Sonuçlar
“Problemli ekran kullanımı, ergenler arasında zihinsel sağlık önleme ve erken müdahale çabaları için bir hedef olabilir.”.
Geleceğe Dönük Çalışmaların, aşırı ekran kullanımına bağlı manik belirtilerin altında yatan psikolojik, nörolojik, biyolojik, sosyal ve davranışsal değişikliklerin nasıl ortaya çıktığını netleştirmesi gerekmektedir. Bu veriler, ergenlerin ve yetişkinlerin sağlığını iyileştirmek için optimal müdahalelerin geliştirilmesine yardımcı olabilir.
Kaynak: Nagata, J. M., Zamora, G., Al-Shoaibi, A. A. A., vd. (2025). Genç ergenlerde ekran süresi ve manik belirtiler: Adolescent Brain Cognitive Development Study’den prospektif bulgular. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology. doi:10.1007/s00127-025-02814-6.
